Spot 82
Haridev Temple
Krishna appeared as the deity of Haridev to mitigate the feelings of separation of Gopis
The gopis were sitting at Panchatirtha-kund near Kusuma-sarovar waiting for Krishna. They were overwhelmed with intense separation as they remembered the pastimes of Krishna. They began to chant “Harideva” “Harideva” repeatedly, calling out to their Lord and master Hari. As their feelings of separation grew stronger, they were on the verge of leaving their bodies. At that point, Krishna appeared in the form of a deity, a seven-year-old boy holding Govardhan in His left hand and a flute in His right. The deity’s name became known as Harideva because of the gopis’ constant chanting of “Harideva.” Upon seeing this beautiful form, Srimati Radharani and the other gopis were filled with ecstasy beyond measure. After the appearance of Harideva, Srimati Radharani and the gopis would come daily to offer worship to Him. When Caitanya Mahaprabhu came here, He felt a special ecstasy upon seeing Harideva, as it mitigated His feelings of separation.
हरिदेव मंदिर
गोपियों की विरह भावना को कम करने के लिए कृष्ण हरिदेव के रूप में प्रकट हुए
गोपियाँ कुसुम-सरोवर के पास पंचतीर्थ-कुंड पर बैठी कृष्ण की प्रतीक्षा कर रही थीं। कृष्ण की लीलाओं का स्मरण करते ही वे तीव्र विरह से अभिभूत हो गये। वे अपने भगवान और गुरु हरि को पुकारते हुए बार-बार “हरिदेव” “हरिदेव” का जाप करने लगे। जैसे-जैसे उनकी विरह की भावनाएँ प्रबल होती गईं, वे अपने शरीर छोड़ने के कगार पर थे। उस समय कृष्ण एक विग्रह के रूप में प्रकट हुए, एक सात वर्षीय लड़के ने अपने बाएं हाथ में गोवर्धन और अपने दाहिने हाथ में एक बांसुरी पकड़ रखी थी। गोपियों द्वारा “हरिदेव” का निरंतर जाप करने के कारण विग्रह का नाम हरिदेव के नाम से जाना जाने लगा। इस सुंदर रूप को देखकर श्रीमती राधारानी और अन्य गोपियाँ अत्यधिक आनंद से भर गईं। हरिदेव के प्रकट होने के बाद श्रीमती राधारानी और गोपियाँ प्रतिदिन उनकी पूजा करने आती थीं। जब चैतन्य महाप्रभु यहां आए तो उन्हें हरिदेव को देखकर एक विशेष आनंद महसूस हुआ क्योंकि इससे उनकी विरह की भावनाएं कम हो गईं।
हरिदेव मंदिर
गोपींच्या वियोगाच्या भावना कमी करण्यासाठी कृष्ण हरिदेवाची देवता म्हणून प्रकट झाला
गोपी पंचतीर्थ-कुंडावर बसल्या होत्या कुसुमा-सरोवराजवळ कृष्णची वाट पाहत आहे. कृष्णच्या करमणुकीची आठवण आल्याने ते तीव्र वियोगाने भारावून गेले. ते “हरिदेव” “हरिदेवा” हा नामजप वारंवार करू लागले, त्यांच्या स्वामी आणि स्वामी हरी यांना हाक मारू लागले. त्यांच्या विभक्तीच्या भावना तीव्र झाल्यामुळे ते त्यांचे शरीर सोडण्याच्या मार्गावर होते. त्या वेळी, कृष्ण देवतेच्या रूपात प्रकट झाला, एका सात वर्षांच्या मुलाने आपल्या डाव्या हातात गोवर्धन आणि उजव्या हातात बासरी धरली. गोपींच्या सतत “हरिदेव” या नामजपामुळे देवतेचे नाव हरिदेव म्हणून ओळखले जाऊ लागले. हे सुंदर रूप पाहून श्रीमती राधाराणी आणि इतर गोपींना परमानंद भरून आला. हरिदेवाच्या दर्शनानंतर श्रीमति राधाराणी आणि गोपी दररोज त्यांची पूजा करण्यासाठी येत असत. जेव्हा चैतन्य महाप्रभू येथे आले, तेव्हा त्यांना हरिदेवाला पाहून एक विशेष आनंद वाटला, कारण यामुळे त्यांच्या वियोगाच्या भावना कमी झाल्या.
હરિદેવ મંદિર
ગોપીઓની વિરહ પીડા હળવી કરવા કૃષ્ણ સ્વંય હરિદેવના વિગ્રહરુપે પ્રગટ થયા.
કુસુમ સરોવર નજીકના પંચતીર્થ કુંડ પાસે ગોપીઓ કૃષ્ણની પ્રતીક્ષામાં બેઠી હતી. તેઓ કૃષ્ણ સાથેની લીલાના સ્મરણથી એકદમ વિરહ ભાવ અનુભવતી હોવાથી તેમણે હરિદેવ હરિદેવ એવા પોકારો કર્યા. વિરહ ભાવના બળવત્તર બનવાથી તેઓ શરીર છોડી દે એવી પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ. એ ક્ષણે કૃષ્ણ સાત વર્ષીય બાળક, જેણે વામ ભુજાની ટચલી આંગળીએ ગોવર્ધન પર્વત ઊંચક્યો હતો અને જમણા હાથમાં વાંસળી રાખી હતી એવી મુદ્રાના વિગ્રહ રૂપે ઉપસ્થિત થયા. આ વિગ્રહ ગોપીઓના હરિદેવ પોકારને કારણે હરિદેવ નામે જાણીતો થયો. આ વિગ્રહના દર્શન સાથે જ શ્રીમતી રાધારાણી અને ગોપીઓના અંતર અકલ્પનીય ઊર્મિથી છલકાઈ ઊઠ્યા. હરિદેવના પ્રાગટ્ય પછી શ્રીમતી રાધારાણી અને ગોપીઓ દરરોજ તેમની પૂજા માટે આવતી હતી. ચૈતન્ય મહાપ્રભુ અહીં આવ્યા ત્યારે હરિદેવના દર્શનથી એમના હૈયામાં આનંદના ભાવ ઉમટ્યા હતા અને તેમની વિરહ પીડા હળવી થઈ હતી.
