Spot 88
Jahnava Mata Baithak
The place where Janhava Devi conducted her spiritual practices
Jahnava Devi, the wife of Nityananda Prabhu, was the leader of the Chaitanya Vaishnava community. In the absence of Nityananda Prabhu, she guided devotees, coordinated the activities of the mission and organised festivals. During her stay in Vrindavan, the spot near Radha-kunda, where she conducted her spiritual practices became known as “Jahnava Mata Baithak”. Under a Tamal tree nearby, she also had a divine vision of Lord Gopinath. Next to the baithaka is the place where Jahnava Mata would bathe in the sacred Radha-kunda, the bathing area came to be known as “Ma Jahnava Ghaat”.
In the past, Jahnava Mata appeared as Ananga Manjari, the younger sister of Radharani in Krishna’s Vrindavan pastimes. Moreover, when Lord Balarama desires to take part in Krishna’s intimate pastimes with the gopis, He manifests as Ananga Manjari. Jahnava Mata appearance is celebrated on the ninth day of the waxing moon in the month April-May (vaisaka-sukla-navami). She departed this world by merging into the deity of Lord Gopinatha.
जाह्नवा माता बैठक
वह स्थान जहाँ जान्हवा देवी ने अपनी आध्यात्मिक साधनाएँ कीं
नित्यानंद प्रभु की पत्नी जाह्नवा देवी चैतन्य वैष्णव समुदाय की नेता थीं। नित्यानंद प्रभु की अनुपस्थिति में उन्होंने भक्तों का मार्गदर्शन किया, मिशन की गतिविधियों का समन्वय किया और त्योहारों का आयोजन किया। वृन्दावन में रहने के दौरान राधा-कुंड के पास का स्थान, जहाँ उन्होंने अपनी आध्यात्मिक साधनाएँ कीं, “जाह्नवा माता बैठक” के नाम से जाना जाने लगा। पास ही तमाल वृक्ष के नीचे उन्हें भगवान गोपीनाथ के भी दिव्य दर्शन हुए। बैठक के बगल में वह स्थान है जहाँ जाह्नवा माता पवित्र राधा-कुंड में स्नान करती थीं, स्नान क्षेत्र को “माँ जाह्नवा घाट” के नाम से जाना जाता है।
अतीत में जाह्नवा माता कृष्ण की वृन्दावन लीलाओं में राधारानी की छोटी बहन अनंग मंजरी के रूप में प्रकट हुई थीं। इसके अलावा, जब भगवान बलराम गोपियों के साथ कृष्ण की अंतरंग लीलाओं में भाग लेने की इच्छा रखते हैं, तो वे अनंग मंजरी के रूप में प्रकट होते हैं। जाह्नवा माता का प्राकट्य अप्रैल-मई माह (वैसाख-शुक्ल-नवमी) में शुक्ल पक्ष के नौवें दिन मनाया जाता है। वह भगवान गोपीनाथ के विग्रह में विलीन होकर इस दुनिया से चली गईं।
जान्हवा माता बैठक
ज्या ठिकाणी जान्हवा देवींनी साधना केली
नित्यानंद प्रभूंच्या पत्नी जान्हवा देवी या चैतन्य वैष्णव समाजाच्या नेत्या होत्या. नित्यानंद प्रभूंच्या अनुपस्थितीत, तिने भक्तांना मार्गदर्शन केले, मिशनच्या क्रियाकलापांचे समन्वय साधले आणि उत्सवांचे आयोजन केले. वृंदावनातील तिच्या वास्तव्यादरम्यान, राधा-कुंडाजवळील जागा, जिथे तिने तिच्या अध्यात्मिक साधना केल्या होत्या, ते “जाह्नवा माता बैठक” म्हणून ओळखले जाऊ लागले. जवळच असलेल्या तामाळाच्या झाडाखाली तिला भगवान गोपीनाथांचे दिव्य दर्शन होते. बैठकाच्या पुढे जान्हवा माता पवित्र राधा-कुंडात स्नान करणारी जागा आहे, स्नान क्षेत्र “मा जान्हवा घाट” म्हणून ओळखले जाऊ लागले.
भूतकाळात, जान्हवा माता कृष्णच्या वृंदावन मनोरंजनात राधारानीची धाकटी बहीण अनंगा मंजरी म्हणून प्रकट झाली होती. शिवाय, जेव्हा भगवान बलरामांना गोपींसोबत कृष्णच्या अंतरंग मनोरंजनात भाग घेण्याची इच्छा असते, तेव्हा ते अनंग मंजरीच्या रूपात प्रकट होतात. एप्रिल-मे महिन्यात ( वैशाख-शुक्ल-नवमी ) मेणाच्या नवव्या दिवशी जान्हव मातेचे दर्शन घडते . भगवान गोपीनाथाच्या दैवतात विलीन होऊन तिने या जगाचा निरोप घेतला.
જહાનવા માતાની બેઠક
જહાનવા દેવીએ જ્યાં ભક્તિ કરી હતી એ સ્થળ.
નિત્યાનંદ પ્રભુના સહચારિણી જહાનવા દેવી ચૈતન્ય વૈષ્ણવ સમુદાયના આગેવાન હતા. નિત્યાનંદ પ્રભુની ગેરહાજરીમાં તેમણે ભક્તોને માર્ગદર્શન આપ્યું, તેમના સંઘના કાર્યોનું સંકલન કર્યું અને ઉત્સવોનું આયોજન કર્યું. વૃંદાવનમાં વાસ દરમિયાન રાધા કુંડ નજીકના સ્થાને તેઓ અધ્યાત્મિક સાધના કરતા એ જગ્યા જહાનવા માતા બેઠક તરીકે જાણીતી થઈ. પડખેના તમાલ વૃક્ષ હેઠળ તેમને ભગવાન ગોપીનાથ દૃષ્ટિમાન થયા હતા. બેઠકની નજીક એ જગ્યા છે, જ્યાં જહાનવા માતા રાધા કુંડમાં સ્નાન કરતા. એ જગ્યા મા જહાનવા ઘાટ તરીકે ઓળખાય છે.
જહાનવા માતા ભૂતકાળમાં કૃષ્ણની વૃંદાવન લીલામાં રાધારાણીના નાના બહેન અનંગ મંજરી તરીકે પ્રગટ થયા હતા. જોવાની વાત એ કે બલરામજીને જ્યારે કૃષ્ણની ગોપીઓ સાથેની લીલામાં સહભાગી થવાનું મન થતું ત્યારે તેઓ પણ અનંગ મંજરી તરીકે પ્રગટ થતા. જહાનવા દેવીનો આવિર્ભાવ દિન વૈશાખ સુદ નોમે ઉજવાય છે. તેમણે ગોપીનાથના વિગ્રહમાં સમાઈ જઈને દુનિયાનો ત્યાગ કર્યો હતો.
